Η επιστήμη είναι μία από τις πιο σημαντικές επινοήσεις του ανθρώπινου γένους. Έχει υπάρξει πηγή έμπνευσης και κατανόησης, «σηκώνοντας το πέπλο» της άγνοιας και της προκατάληψης, έχει υπάρξει ο καταλύτης για την κοινωνική αλλαγή και την οικονομική ανάπτυξη, αλλά έχει σώσει και αμέτρητες ζωές.
Παρόλα αυτά, η Ιστορία μας έχει δείξει ότι τα πράγματα δεν είναι και τόσο απόλυτα. Στο όνομα της επιστήμης, κάποιες ανακαλύψεις έχουν περισσότερο κακό, παρά καλό. Ωστόσο, το μεγαλύτερο επιστημονιό ατόπημα δεν βρίσκεται καταγεγραμμένο σε καμία λίστα. Ποιο είναι αυτό; Ο διαχωρισμός των ανθρώπων με βάση τη φυλή τους.
Όπως γράφει ο ανθρωπολόγος Darren Curnoe στην ιστοσελίδα του δικτύου ABC, η θεωρία της φυλής είναι υπεύθυνη για μερικά από τα μεγαλύτερα δεινά στην ιστορία της ανθρωπότητας. Έχει φέρει ανείπωτη δυστυχία και έχει χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογήσει βάρβαρες και αποικιοκρατικές ενέργειες, την σκλαβιά ή ακόμα και γενοκτονίες. Ακόμα και σήμερα, σύμφωνα με τον συγγραφέα, χρησιμοποείται για να εξηγήσει τις κοινωνικές ανισότητες και εξακολουθεί να εμπνέει την άνοδο των ακροδεξιών κινημάτων σε όλο τον κόσμο.
Οι ανθρώπινες φυλές επινοήθηκαν από ανθρωπολόγους όπως ο Johann Friedrich Blumenbac, τον 18ο αιώνα, σε μια προσπάθεια να κατηγοριοποιηθούν οι νέες ομάδες ανθρώπων που έπεφταν θύματα της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας. Από την αρχή, η επιχειρηματολογία για τον διαχωρισμό των ανθρώπων σε φυλές «δομήθηκε» πάνω στις πολιτιστικές και γλωσσικές διαφορές, παρά στις βιολογικές.
Πρόσφατα, μια νέα έρευνα με τη συμμετοχή περισσότερων από 3.000 ανθρωπολόγων και με επικεφαλής την Jennifer Wagner του Geisinger Health System και την ερευνητική της ομάδα, είδε το φως της δημοσιότητας μέσα από την American Journal of Physical Anthropology, προσφέροντας μια πολύτιμη ματιά στις απόψεις και τις πεποιθήσεις τους. Στο πλαίσιο της μελέτης, οι ερωτηθέντες ήταν μέλη της Αμερικανικής Ανθρωπολογικής Ένωσης, που είναι το μεγαλύτερο επαγγελματικό σώμα ανθρωπολόγων στον κόσμο.
Οι συμμετέχοντες στην έρευνα κλήθηκαν να απαντήσουν «συμφωνώ/διαφωνώ» σε 53 δηλώσεις σχετικά με τη φυλή, όπως για παράδειγμα εάν οι φυλές είναι πραγματικές, αν καθορίζονται από τη βιολογία και αν ο όρος θα πρέπει να συνεχίσει να χρησιμοποιείται. Εξόχως αποκαλυπτική υπήρξε η ανταπόκριση στη δήλωση «Ο ανθρώπινος πληθυσμός μπορεί να υποδιαιρεθεί σε βιολογικές φυλές», με το 86% των απαντήσεων να εκφράζουν την έντονη διαφωνία τους. Στη δήλωση «Οι φυλετικές κατηγορίες καθορίζονται από τη βιολογία», το 88% των ερωτηθέντων επίσης διαφώνησαν ανοιχτά, κάτι που συνέβη και με το 85% των ερωτηθέντων στη δήλωση «Οι περισσότεροι ανθρωπολόγοι πιστεύουν ότι οι άνθρωποι μπορούν να υποδιαιρεθούν σε βιολογικές φυλές».
Από τα παραπάνω προκύπτει ξεκάθαρα το συμπέρασμα πως οι ανθρωπολόγοι συμφωνούν ότι οι φυλές δεν είναι πραγματικές, ότι δεν αντανακλούν τη βιολογική πραγματικότητα και ότι οι περισσότεροι εξ αυτών δεν πιστεύουν πως υπάρχει θέση για την κατηγοριοποίηση με βάση τον φυλετικό προσδιορισμό στην επιστήμη. Βαθιά «θαμμένα», ωστόσο, στην έρευνα αυτή, είναι κάποια ανησυχητικά ευρήματα: χαρακτηριστικά, ανθρωπολόγοι από πιο «προνομιούχες» ομάδες (λευκοί άνδρες και γυναίκες, εν προκειμένω), ήταν πιο πιθανό να αποδεχτούν τη θεωρία των φυλετικών διακρίσεων από τους συναδέλφους τους που προέρχονταν από μη «προνομιούχες» ομάδες.
Το πιο ανησυχητικό, όμως, είναι ότι το ποσοστό εκείνων που θα δέχονταν μια τέτοια θεωρία ανέρχεται στο αξιοσημείωτο 75%. Όπως επισημαίνει ο συγγραφέας, αυτοί ακριβώς οι ανιθρωπολόγοι είναι η «ελίτ» που αποφασίζει για τις έρευνες που διεξάγονται, που εκπαιδεύει την επόμενη γενιά ανθρωπολόγων και είναι εκείνοι, των οποίων η γνώμη ακούγεται περισσότερο μέσα από τα ΜΜΕ, ιδιαίτερα όσον αφορά σε θέματα που έχουν να κάνουν με τη φυλή.
Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: όπως κάθε άλλος άνθρωπος, έτσι και οι ανθρωπολόγοι καταλήγουν να επηρεάζονται στη διαμόρφωση των πεποιθήσεών τους για τις φυλές από παράγοντες όπως το κοινωνικό στάτους ή ο πολιτισμός. Είναι λοιπόν οι ίδιοι που θα πρέπει να εργαστούν περισσότερο, για να προκαλέσουν τις βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις τους για τις ανθρώπινες φυλές, αλλά και να κάνουν χώρο και να δώσουν βήμα στους συναδέλφους τους, που προέρχονται από μη προνομιούχες πληθυσμιακές ομάδες, να ακουστούν.
Όσο όμως και αν η διαφορετικότητα των ανθρώπων δεν μπορεί να περιοριστεί στην ερμηνεία της μόνο στη θεωρία της ύπαρξης των ανθρώπινων φυλών, είναι μάλλον απίθανο μια διαφορετική εξήγηση να υιοθετηθεί μέσα στα επόμενα χρόνια από την πολιτική τάξη ή από την ευρύτερη κοινωνία. Οι λόγοι είναι ευνόητοι…
