Γιατί οι εκεχειρίες που ανακοινώνονται ξαφνικά είναι τόσο εύθραυστες; Οι σταθερές εκεχειρίες απαιτούν συνήθως μεγάλη προετοιμασία, ώστε οι δύο πλευρές να γνωρίζουν τι πρέπει να συμβεί και -το σημαντικότερο- πότε. Και συνήθως συμφωνούν στον τρόπο με τον οποίο θα παρακολουθείται, ώστε η μία πλευρά να μην μπορεί να εκμεταλλευτεί ένα γρήγορο πλεονέκτημα σπάζοντας την ξαφνικά, αναφέρει σε ανάλυσή του ο Μάικλ Κλαρκ, στρατιωτικός αναλυτής στο Sky News.
Χωρίς τέτοιες προετοιμασίες, και μερικές φορές ακόμη και με αυτές, οι εκεχειρίες τείνουν να παραβιάζονται – ίσως κατά λάθος, ίσως επειδή η μία πλευρά δεν ασκεί πλήρη έλεγχο των δυνάμεών της, ίσως ως αποτέλεσμα ψευδών συναγερμών, ή ακόμη και επειδή ένα τρίτο μέρος – μια ομάδα ανταρτών ή μια πολιτοφυλακή, ας πούμε – επιλέγει εκείνη τη στιγμή να εξαπολύσει μια δική του επίθεση.
Το σημαντικό ερώτημα είναι αν η παραβίαση της κατάπαυσης του πυρός είναι απλώς τυχαία και ατυχής ή αν είναι σκόπιμη και συστημική – όπου κάποιος προσπαθεί ενεργά να την παραβιάσει.
Όπως και να έχει, οι εκεχειρίες πρέπει να ενισχύονται πολιτικά διαρκώς, αν πρόκειται να διατηρηθούν.
Η περίπτωση της εκεχειρίας ανάμεσα σε Ισραήλ και Ιράν
Οι εκεχειρίες που ανακοινώνονται ξαφνικά είναι εύθραυστες. Οι δυο πλευρές μπορεί να χρειαστεί να επαναπροσδιορίζονται σε αυτήν σε τακτά χρονικά διαστήματα, κυρίως επειδή, ως μεγάλοι εχθροί, δεν θα εμπιστεύονται η μία την άλλη και θα παραμένουν φυσικά καχύποπτοι σε κάθε σύσπαση και έκφραση της άλλης πλευράς.
Σε αυτό το σημείο μια εξωτερική δύναμη όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο. Εάν το Ισραήλ και το Ιράν δεν εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον θα χρειαστεί πίεση από τις ΗΠΑ για να τους κάνει να τηρήσουν μια εκεχειρία που μπορεί να καταρρέει.
Οι επικλήσεις στην καλή φύση είναι ελάχιστα σχετικές από αυτή την άποψη. Ένας εξωτερικός «διαιτητής» πρέπει να καταστήσει τη συνέχιση της κατάπαυσης του πυρός ζήτημα σκληρού εθνικού συμφέροντος και για τις δύο πλευρές. Και αυτό συχνά απαιτεί τόσο εκφοβισμό όσο και πειθώ. Μπορεί να είναι αλήθεια ότι «μακάριοι οι ειρηνοποιοί» κατέληξε ο Μάικλ Κλαρκ, στρατιωτικός αναλυτής στο Sky News.
Με μια αιφνιδιαστική στρατιωτική ενέργεια το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, διέταξε αμερικανικά βομβαρδιστικά να πλήξουν πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Η απόφαση αυτή, που σύμφωνα με αναλυτές στόχευε αφενός να στηρίξει το Ισραήλ και αφετέρου να περιορίσει την ιρανική πυρηνική απειλή χωρίς να παρασυρθούν οι ΗΠΑ σε έναν παρατεταμένο πόλεμο, φαίνεται ότι είχε άμεσες διπλωματικές συνέπειες.
Μόλις λίγες ημέρες μετά τα αεροπορικά πλήγματα, ο Τραμπ ανακοίνωσε αιφνιδιαστικά τη Δευτέρα την επίτευξη συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Ιράν. Η εξέλιξη αυτή δημιουργεί ενδείξεις ότι η στρατιωτική πίεση ενδεχομένως να οδήγησε την Τεχεράνη πίσω στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Παραμένει φυσικά ασαφές αν η κατάπαυση του πυρός θα αποδειχθεί βιώσιμη ή αν πρόκειται για μια προσωρινή ανάπαυλα σε μια μακροχρόνια και περίπλοκη σύγκρουση. Ωστόσο, η ταχύτητα με την οποία εξελίχθηκαν τα γεγονότα γεννά ερωτήματα για τη στρατηγική αποτελεσματικότητα και τις ευρύτερες γεωπολιτικές επιπτώσεις της παρέμβασης.
Ωστόσο, παραμένουν πολλά αναπάντητα ερωτήματα, κυρίως αν μπορεί πράγματι να εφαρμοστεί και να διατηρηθεί μια τέτοια κατάπαυση του πυρός ανάμεσα σε δύο σφοδρούς εχθρούς, των οποίων η μακρόχρονη «σκιώδης» σύγκρουση εξελίχθηκε σε έναν αεροπορικό πόλεμο με συνεχείς επιθέσεις τα τελευταία 12 εικοσιτετράωρα σε εδάφη εκατέρωθεν.
Άγνωστο και αδιευκρίνιστο παραμένει επίσης, όπως δεν αναφέρθηκε στη θριαμβευτική ανάρτηση του Τραμπ στα κοινωνικά δίκτυα που ανακοίνωνε μια επικείμενη «Πλήρη και Απόλυτη ΚΑΤΑΠΑΥΣΗ ΤΟΥ ΠΥΡΟΣ», ποιοι είναι οι όροι της συμφωνίας· αν οι ΗΠΑ και το Ιράν θα επανεκκινήσουν τις αποτυχημένες πυρηνικές συνομιλίες· και ποια είναι η τύχη των αποθεμάτων εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν, τα οποία, σύμφωνα με ειδικούς, ίσως διασώθηκαν από την αμερικανοϊσραηλινή εκστρατεία βομβαρδισμών.
«Οι Ισραηλινοί πέτυχαν μεγάλο μέρος των στόχων τους… και το Ιράν αναζητούσε μια διέξοδο», δήλωσε ο Τζόναθαν Πανικόφ, πρώην αναπληρωτής αξιωματούχος των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών για τη Μέση Ανατολή. «Οι ΗΠΑ ελπίζουν ότι αυτό είναι η αρχή του τέλους. Το ζήτημα είναι αν υπάρχει στρατηγική για το τι έπεται.»
Παραμένουν επίσης ερωτήματα για το τι ακριβώς έχει συμφωνηθεί, παρόλο που η ανακοίνωση του Τραμπ αναπτέρωσε τις ελπίδες για το τέλος μιας σύγκρουσης που έχει ενισχύσει τους φόβους για έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο.
Δεν υπήρξε άμεση επιβεβαίωση από το Ισραήλ για τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, ενώ ο Ισραηλινός στρατός ανακοίνωσε ότι εντόπισε εκτόξευση πυραύλων από το Ιράν προς το Ισραήλ τις πρώτες ώρες της Τρίτης. Τέσσερις άνθρωποι σκοτώθηκαν σε επίθεση με πύραυλο σε κτίριο στη Μπερσέβα, σύμφωνα με την ισραηλινή υπηρεσία ασθενοφόρων.
Λίγο αργότερα, ο Τραμπ δήλωσε ότι η κατάπαυση του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Ιράν «είναι πλέον σε ισχύ» και κάλεσε και τις δύο χώρες να μην την παραβιάσουν.
Παρόλο που Ιρανός αξιωματούχος επιβεβαίωσε νωρίτερα ότι η Τεχεράνη αποδέχθηκε την κατάπαυση του πυρός, ο Υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Αμπάς Αραγκτσί, δήλωσε ότι δεν θα υπάρξει διακοπή των εχθροπραξιών αν το Ισραήλ δεν σταματήσει τις επιθέσεις του.
Αυτό όμως δεν εμπόδισε τον Τραμπ και τους υποστηρικτές του να προβάλλουν την εξέλιξη ως ιστορικό επίτευγμα της εξωτερικής πολιτικής που αποκαλούν «ειρήνη μέσω ισχύος».
Αυτό όμως δεν εμπόδισε τον Τραμπ και τους υποστηρικτές του να προβάλλουν την εξέλιξη ως ιστορικό επίτευγμα της εξωτερικής πολιτικής που αποκαλούν «ειρήνη μέσω ισχύος».
Ο Τραμπ υιοθέτησε την εκτίμηση του Ισραήλ ότι το Ιράν πλησίαζε στην ανάπτυξη πυρηνικού όπλου, κάτι που η Τεχεράνη αρνείται εδώ και χρόνια. Οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών είχαν αναφέρει νωρίτερα φέτος ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις πως το Ιράν κατασκευάζει πυρηνικό όπλο, και πηγή με πρόσβαση σε σχετικές αμερικανικές αναφορές είπε στο Reuters την περασμένη εβδομάδα ότι αυτή η εκτίμηση δεν έχει αλλάξει.
Η μετρημένη απάντηση του Ιράν
Η ανακοίνωση του Τραμπ ήρθε λίγες ώρες μετά την εκτόξευση ιρανικών πυραύλων κατά αμερικανικής αεροπορικής βάσης στο Κατάρ, χωρίς να υπάρξουν θύματα, ως αντίποινα στην αμερικανική επίθεση στις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις το Σαββατοκύριακο.
Σύμφωνα με πηγές, οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ θεώρησαν ότι η απάντηση του Ιράν τη Δευτέρα ήταν μετρημένη ώστε να αποφευχθεί περαιτέρω κλιμάκωση με τις ΗΠΑ.
Ο Τραμπ κάλεσε σε συνομιλίες Ισραήλ και Ιράν, ενώ ανώτερος αξιωματούχος του Λευκού Οίκου δήλωσε ότι το Ισραήλ συμφώνησε σε κατάπαυση του πυρός εφόσον το Ιράν δεν προχωρούσε σε νέες επιθέσεις. Το Ιράν έδωσε σήμα ότι δεν θα υπάρξουν άλλες επιθέσεις, σύμφωνα με τον ίδιο αξιωματούχο, που μίλησε ανώνυμα.
Ο Τραμπ επικοινώνησε άμεσα με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, ενώ ο Αντιπρόεδρος JD Βανς, ο Υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ Στιβ Γουίτκοφ συμμετείχαν στις άμεσες και έμμεσες επαφές με το Ιράν. Το Κατάρ βοήθησε επίσης στη διαμεσολάβηση.
Το Ιράν ήταν επίσης δεκτικό στην κατάπαυση του πυρός λόγω της «σοβαρής αποδυνάμωσής» του, σύμφωνα με αξιωματούχο του Λευκού Οίκου. Οι Ιρανοί υπέστησαν πολυήμερους ισραηλινούς βομβαρδισμούς σε πυρηνικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις, καθώς και στοχευμένες δολοφονίες κορυφαίων επιστημόνων και στρατιωτικών διοικητών.
«Τώρα που ο Τραμπ κήρυξε ‘παγκόσμια ειρήνη’, θα είναι δύσκολο για τον Νετανιάχου να τον αντικρούσει δημόσια», δήλωσε η Λόρα Μπλούμενφελντ, ειδική στη Μέση Ανατολή στη Σχολή Προηγμένων Διεθνών Σπουδών Johns Hopkins στην Ουάσιγκτον.
Το μεγάλο στοίχημα του Τραμπ
Η απόφαση του Τραμπ να βομβαρδίσει τα πυρηνικά εργοστάσια του Ιράν ήταν μια ενέργεια που ο ίδιος είχε δεσμευτεί εδώ και καιρό να αποφύγει – η στρατιωτική επέμβαση σε έναν μεγάλο εξωτερικό πόλεμο.
Στη μεγαλύτερη και ενδεχομένως πιο ριψοκίνδυνη κίνηση της εξωτερικής του πολιτικής, ο Τραμπ πόνταρε όχι μόνο ότι θα μπορούσε να καταστρέψει το κρίσιμο πυρηνικό εργοστάσιο του Ιράν στη Φόρντο, αλλά και ότι η απάντηση του Ιράν θα ήταν περιορισμένη.
Υπήρχαν φόβοι ότι η Τεχεράνη θα μπορούσε να απαντήσει κλείνοντας τα Στενά του Ορμούζ, τη σημαντικότερη θαλάσσια αρτηρία πετρελαίου στον κόσμο, επιτιθέμενη σε πολλές αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στη Μέση Ανατολή ή ενεργοποιώντας παραστρατιωτικές δυνάμεις κατά αμερικανικών και ισραηλινών στόχων παγκοσμίως.
Αν ο Τραμπ καταφέρει να αποκλιμακώσει τη σύγκρουση Ισραήλ-Ιράν, ενδέχεται να κατευνάσει την καταιγίδα κριτικής από τους Δημοκρατικούς στο Κογκρέσο και να ικανοποιήσει εκείνη την πτέρυγα των Ρεπουμπλικάνων υποστηρικτών του, οι οποίοι αντέδρασαν στις επιθέσεις που έρχονται σε αντίθεση με τις προεκλογικές του υποσχέσεις.
Θα μπορέσει επίσης να επικεντρωθεί ξανά σε θέματα εσωτερικής πολιτικής όπως οι απελάσεις παράτυπων μεταναστών και η επιβολή δασμών σε εμπορικούς εταίρους.
Μπορεί να διατηρηθεί η κατάπαυση του πυρός;» αναρωτήθηκε ο Ντένις Ρος, πρώην διαπραγματευτής για τη Μέση Ανατολή σε κυβερνήσεις Ρεπουμπλικάνων και Δημοκρατικών. «Ναι, το Ιράν τη χρειάζεται και το Ισραήλ έχει πλέον επιτύχει σε μεγάλο βαθμό τους στρατιωτικούς του στόχους.»
Ωστόσο, τα εμπόδια παραμένουν.
«Το Ιράν έχει αποδυναμωθεί σημαντικά, αλλά ποιο είναι το μέλλον του πυρηνικού και βαλλιστικού του προγράμματος; Τι θα γίνει με τα αποθέματα εμπλουτισμένου ουρανίου; Θα χρειαστούν διαπραγματεύσεις – και αυτές δεν θα είναι εύκολες», κατέληξε ο Ρος.
πηγή: ethnos.gr
