Φέτος, ο θεσμός της Eurovision κλείνει αισίως τα 64 χρόνια. Ήταν το 1956 όταν ξεκίνησε ο μουσικός διαγωνισμός, που σήμερα αποτελεί τον μακροβιότερο τηλεοπτικό θεσμό. Την περίοδο εκείνη κι ενώ η μεταπολεμική Ευρώπη ανοικοδομείτο, η EBU (με έδρα την Ελβετία), συνέλαβε την ιδέα ενός διεθνούς διαγωνισμού τραγουδιού όπου θα συμμετείχαν χώρες σε ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα, το οποίο θα μεταδιδόταν ταυτόχρονα σε όλες τις χώρες της EBU.
Η ιδέα γεννήθηκε το 1955 σε μια συνεδρίαση στο Μονακό από τον Marcel Bezençon έναν Γάλλο που εργαζόταν στην EBU. O διαγωνισμός που προτάθηκε είχε σαν βάση το διαγωνισμό τραγουδιού του Σαν Ρέμο στην Ιταλία, έχοντας την πρόκληση ενός τεχνολογικού πειράματος ζωντανής τηλεόρασης. Άλλωστε, εκείνη την εποχή ήταν ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο σχέδιο το να συμμετέχουν δηλαδή χώρες σε ένα ευρύ τηλεοπτικό δίκτυο, αφού τότε δεν υπήρχε η δορυφορική τηλεόραση και το λεγόμενο «Δίκτυο της Eurovision» αποτελούνταν από επίγειους αναμεταδότες.
O πρώτος διαγωνισμός διοργανώθηκε στην πόλη Λουγκάνο της Ελβετίας στις 24 Μαΐου 1956. Συμμετείχαν επτά χώρες, κάθε μία με δύο τραγούδια, ενώ νικήτρια αναδείχθηκε η διοργανώτρια Ελβετία. Από το 1956 μέχρι και σήμερα, έχουν γίνει διάφορες αλλαγές κυρίως τεχνικής φύσης. Φέτος, οι χώρες που θα πάρουν μέρος στην Eurovision 2019, που θα διεξαχθεί στις 18 Μαΐου στο Τελ Αβίβ, θα είναι 41 μιας και η Ουκρανία με τη Βουλγαρία θα απέχουν από το διαγωνισμό. Η δεύτερη δεν θα πάρει μέρος για οικονομικούς λόγους. Η αποχώρηση, πάλι, της Ουκρανίας κρύβει έντονο πολιτικό παρασκήνιο, υπενθυμίζοντας ότι στα 64 χρόνια ύπαρξης του θεσμού, τα παρασκήνια και τα σκάνδαλα είχαν κατά καιρούς πρωταγωνιστικό ρόλο.
Η κρίση στις σχέσεις Ρωσίας – Κίεβου στη σκηνή της Γιουροβίζιον
Την Ουκρανία, φέτος ήταν να εκπροσωπήσει η Maruv, όμως, τελικά μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο το κρατικό κανάλι ανακοίνωσε την οριστική απόφασή του να αποσυρθεί. Ο λόγος; Η νεαρή τραγουδίστρια αρνήθηκε να γίνει «πρέσβειρα του πολιτισμού της Ουκρανίας» και «εκπρόσωπος της ουκρανικής κοινής γνώμης παγκοσμίως», όπως αξίωνε το ουκρανικό δίκτυο, με την ίδια να καταγγέλλει ότι δεν επιθυμεί «να εμφανίζεται με συνθήματα που θα μετέτρεπαν την ερμηνεία της σε μια εκστρατεία προβολής των πολιτικών μας».
Πριν πάρουν την απόφαση της οριστικής αποχώρησης, είχαν αρνηθεί να αντικαταστήσουν την 27χρονη Maruv τα υπόλοιπα τρία φαβορί του Ουκρανικού διαγωνισμού, με την ίδια τοποθέτηση: δεν επιθυμούσαν η συμμετοχή τους να έχει πολιτικό χρώμα.
Ωστόσο, αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η πολιτική ένταση ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρωσία με φόντο την Κριμαία, μεταφέρθηκε στο μουσικό διαγωνισμό. Το 2017 το Κίεβο φιλοξένησε την Eurovision, ωστόσο απαγόρευσε την είσοδο της εκπροσώπου της Ρωσίας, Γιούλια Σαμοΐλοβα επειδή το 2015 είχε τραγουδήσει στην Κριμαία, μετά την προσάρτηση της χερσονήσου από τη Ρωσία.
Η απόφαση προκάλεσε «θερμό» διπλωματικό επεισόδιο και παρόλο που η EBU προσπάθησε να βρει μία συμβιβαστική λύση, δεν τα κατάφερε. Η Ρωσία όχι μόνο δε δέχθηκε τις προτάσεις, αλλά μποϊκόταρε τον διαγωνισμό, μην προβάλλοντάς τον εκείνη τη χρονιά από την κρατική τηλεόραση. Η Γιούλια Σαμοΐλοβα πήρε μέρος τελικά την επόμενη χρονιά, όμως, δεν κατάφερε καν να προκριθεί στον μεγάλο τελικό, που διεξήχθη στην Πορτογαλία.
Το εμπάργκο της Ελλάδας και οι απειλές κατά της Μαρίζας Κωχ
Η Ελλάδα έκανε το ντεμπούτο της στην Eurovision το 1974 με τη Μαρινέλλα και το τραγούδι «Κρασί, θάλασσα και το αγόρι μου». Ωστόσο, την επόμενη χρονιά αποφάσισε να μη συμμετέχει ως ένδειξη διαμαρτυρίας στο ντεμπούτο της Τουρκίας, που ήρθε μήνες μετά την εισβολή της στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1974.
Το 1976 η Ελλάδα επέστρεψε με τη Μαρίζα Κωχ σε μία ιδιαίτερη συμμετοχή. Η ανάθεσή της έγινε απευθείας από τον Μάνο Χατζιδάκι, ο οποίος ήταν τότε διευθυντής του Τρίτου Προγράμματος, ενώ το τραγούδι «Παναγιά μου, Παναγιά μου» ήταν επιλογή του ίδιου και επρόκειτο για ένα ηπειρώτικο μοιρολόι, που μιλούσε για την τουρκική εισβολή και το δράμα του κυπριακού λαού.
Η εικόνα της μαυροφορεμένης Κωχ και οι στίχοι του τραγουδιού προκάλεσαν την αντίδραση της Τουρκίας, ενώ Τούρκοι εξτρεμιστές έφτασαν να απειλούν τη ζωή της σπουδαίας Ελληνίδας τραγουδίστριας. Μάλιστα, υπήρξαν χώρες που αντέδρασαν στην ελληνική συμμετοχή, όμως, ήταν η Γαλλία εκείνη που σχεδόν απαίτησε να αφήσουν την Κωχ να εμφανισθεί κανονικά.
Την ώρα που η Ελλάδα βγήκε στη σκηνή, η τουρκική τηλεόραση έπαιξε ένα εθνικιστικό τραγούδι. Η στάση της Τουρκίας, αλλά και οι απειλές κατά της Ελληνίδας τραγουδίστριας, έφεραν τον αποκλεισμό της γειτονικής χώρας από το διαγωνισμό για τα επόμενα τρία χρόνια.
Όταν ο Φράνκο «αγόρασε» τη νίκη της Ισπανίας
Το 1968 (η πρώτη χρονιά που ο διαγωνισμός μεταδόθηκε έγχρωμος) νικήτρια χώρα αναδείχθηκε η Ισπανία με το γνωστό μέχρι και σήμερα «La La La» της Massiel. Ωστόσο, μέχρι και τώρα πρόκειται για την πιο αμφιλεγόμενη νίκη, μιας και πολλοί υποστηρίζουν πως ο τότε δικτάτορας της Ισπανίας Φρανθισκο Φράνκο, προκειμένου να φτιάξει την εικόνα της χώρας του, φιλοξενώντας το θεσμό, έφτασε στο σημείο να «αγοράσει» τις ψήφους των κριτών.
Το ισπανικό τραγούδι κέρδισε μόλις με ένα βαθμό διαφορά (29 έναντι 28) εκείνο της Μ. Βρετανίας, ενισχύοντας περισσότερο τη θεωρία της εξαγοράς ψήφων. Η Massiel αρνείται κατηγορηματικά τη συνομωσία αυτή, εξηγώντας πως η ίδια ουδέποτε είχε καλές σχέσεις με το καθεστώς. Εξάλλου, το τραγούδι αρχικά ήταν γραμμένο στα Καταλανικά, όμως, ο Φράνκο απαίτησε να αλλάξουν στα ισπανικά.
Το τραγούδι που έδωσε το σήμα για την «Επανάσταση των Γαρυφάλλων»
Το 1974 η Πορτογαλία πήρε μέρος στο διαγωνισμό με τον Paulo de Carvalho και το τραγούδι «E depois do adeus», χωρίς όμως να ενθουσιάσει την επιτροπή, αφού τη χρονιά εκείνη τερμάτισε στην τελευταία θέση. Όμως, το συγκεκριμένο τραγούδι (μαζί με το «Γκράντολα, μελαψή πόλη») που έπαιξαν τα ξημερώματα της 25ης Απριλίου από το κρατικό ραδιόφωνο, έδωσαν το κρυφό σήμα σε μία ομάδα νεαρών στρατιωτών να ξεκινήσει την αντίσταση εναντίον της δικτατορίας, που εξελίχθηκε την επόμενη κιόλας ημέρα στην «Επανάσταση των Γαρυφάλλων» η οποία έριξε το καθεστώς Estado Novo, μετά από 48 χρόνια.
Η συμμετοχή του Ισραήλ στο διαγωνισμό
Η αλήθεια είναι πως μέχρι και σήμερα, πολλοί απορούν πώς το Ισραήλ συμμετέχει σε έναν ευρωπαϊκό διαγωνισμό τραγουδιού. Η συμμετοχή της Αυστραλίας τα τελευταία χρόνια, είναι για πολλούς γεγονός ασχολίαστο. Στα του Ισραήλ, μάλιστα, έχουν κατά καιρούς αναπτυχθεί και διάφορες θεωρίες, που αγγίζουν τα όρια της συνωμοσίας.
Ωστόσο, η εξήγηση για τη συμμετοχή είναι περισσότερο απλή απ’ ο, τι θα φανταζόταν κανείς. Η EBU αποφάσισε να κάνει ένα άνοιγμα, προτείνοντας να συμμετέχουν όσες χώρες είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ραδιοφωνίας, καλύπτοντας μάλιστα περιοχές της Μέσης Ανατολής, αλλά και της Βόρειας Αφρικής.
Το Ισραήλ έσπευσε το 1973 να δηλώσει συμμετοχή, όμως, οι υπόλοιπες χώρες που είναι Αραβικές, αποφάσισαν να μην πάρουν μέρος στο διαγωνισμό. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Λιβάνου, όπου το Télé Liban είναι ενεργό μέλος της EBU, αλλά κάθε φορά που ήταν να πάρει μέρος, απέσυρε τη συμμετοχή, επειδή εκείνη τη χρονιά θα διαγωνιζόταν και το Ισραήλ. Φέτος, η χώρα διοργανώνει τον διαγωνισμό στο Τελ Αβίβ και δεν ήταν λίγες οι διαμαρτυρίες και οι φωνές ακόμη και από Έλληνες καλλιτέχνες για μποϊκοτάζ.
Ένας θάνατος που ενδεχομένως άλλαξε και την ιστορία του τραγουδιού
Μία από τις μεγαλύτερες αμφισβητήσεις ή και απορίες είναι η περίπτωση των ABBA. Το σουηδικό συγκρότημα κέρδισε τον διαγωνισμό το 1974 με το τραγούδι Waterloo. Η καριέρα τους έκτοτε, εκτοξεύτηκε και το συγκρότημα έγινε διεθνώς γνωστό, ενώ θεωρείται από τα πιο επιτυχημένα όλων των χρόνων.
Κι, όμως, οι ABBA θα μπορούσαν να μην είχαν κάνει τίποτε από τα παραπάνω, αν εκείνη τη χρονιά συμμετείχε η Γαλλία! Το 1974 ήταν να εκπροσωπηθεί από τον Dani με το τραγούδι «La vie à vingt-cinq ans», ο οποίος μάλιστα, ήταν και το μεγάλο φαβορί. Όμως λίγες ημέρες πριν τη διεξαγωγή του διαγωνισμού πέθανε ο Πρόεδρος της Χώρας, Ζωρζ Πομπιντού και σε ένδειξη πένθους αποσύρθηκε η συμμετοχή. Έτσι, ποτέ κανείς δεν θα μάθει πώς θα εξελίσσονταν τα πράγματα μουσικά, στην αντίθετη περίπτωση.
Το σκάνδαλο με την αλλαγή της βαθμολογίας
Φαίνεται πως η υποστήριξη προς τους γείτονες υπήρχε από τα ξεκινήματα του θεσμού και μάλλον απτή απόδειξη αποτελεί η περίπτωση της Νορβηγίας το 1963. Την χρονιά εκείνη, η Eurovision διοργανώθηκε από το Ην. Βασίλειο, επειδή η χώρα που την είχε κερδίσει την προηγούμενη χρονιά, η Γαλλία δεν μπόρεσε να αναλάβει τη διοργάνωση για οικονομικούς λόγους.
Τη βραδιά του τελικού, έγινε το εξής ευτράπελο για κάποιους, σκάνδαλο για άλλους: Η Ελβετία ήταν μπροστά με δύο βαθμούς από τη Δανία. Όταν ήρθε η σειρά της Νορβηγίας να ψηφίσει τηλεφωνικά ο εκπρόσωπος της κριτικής επιτροπής, είπε λάθος τους βαθμούς που έδινε η χώρα του κι επιστρέφοντας άλλαξε τους αρχικούς βαθμούς με αποτέλεσμα η Δανία να έρθει πρώτη με διαφορά 2 βαθμών από την Ελβετία.
