Την πρόθεση να συζητηθεί το ενδεχόμενο να βοηθήσει το Ιράν, στο να έχει πρόσβαση σε 30 δισ. δολάρια για τη δημιουργία πυρηνικού προγράμματος παραγωγής ενέργειας, έχει εκφράσει προς την Τεχεράνη ο Ντόναλντ Τραμπ, βάζοντας στο τραπέζι και τη χαλάρωση των κυρώσεων, αλλά και την απελευθέρωση μεγάλων ποσών σε περιορισμένα ιρανικά κεφάλαια.
Αδιαπραγμάτευτος όρος ο μη εμπλουτισμός ουρανίου
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του CNN, το οποίο επικαλείται τέσσερις πηγές που γνωρίζουν το θέμα, βασικοί παράγοντες από τις ΗΠΑ και τη Μέση Ανατολή έχουν συνομιλήσει με τους Ιρανούς στο παρασκήνιο, ακόμα και εν μέσω του καταιγισμού των στρατιωτικών χτυπημάτων στο Ιράν και το Ισραήλ τις δύο τελευταίες εβδομάδες. Μάλιστα, η επικοινωνία συνεχίστηκε και τα προηγούμενα 24ωρα μετά την κατάπαυση του πυρός.
Αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ τόνισαν ότι έχουν διατυπωθεί διάφορες προτάσεις, οι οποίες είναι προκαταρακτικές και εξελίσσονται με ένα σταθερό αδιαπραγμάτευτο: τον μηδενικό εμπλουτισμό ουρανίου από το Ιράν, κάτι που η Ισλαμική Δημοκρατία έχει πει ότι χρειάζεται. Πάντως, στο τραπέζι έχουν πέσει και αρκετά κίνητρα για τη χώρα της Μέσης Ανατολής.
Ορισμένες λεπτομέρειες διαμορφώθηκαν σε μια μυστική συνάντηση, που διήρκησε πολλές ώρες, ανάμεσα στον ειδικό απεσταλμένο των ΗΠΑ, Στιβ Γουίτκοφ και των εταίρων του Κόλπου στον Λευκό Οίκο την περασμένη Παρασκευή (21/6), λίγες ώρες πριν πραγματοποιηθούν τα αμερικανικά πλήγματα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν.
Μεταξύ των όρων που συζητήθηκαν, οι οποίοι δεν έχουν αναφερθεί προηγουμένως, είναι μια επένδυση ύψους περίπου 20-30 δισ. δολαρίων σε ένα νέο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα μη εμπλουτισμού, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί για σκοπούς πολιτικής ενέργειας, σημείωσαν στο CNN αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ και πηγές που γνωρίζουν την πρόταση. Μάλιστα, τα χρήματα φαίνεται πως δεν θα προέρχονται απευθείας από τις ΗΠΑ, που προτιμούν να πληρώνουν τον λογαριασμοί οι εταίροι τους από τις αραβικές χώρες. Οι επενδύσεις στις εγκαταστάσεις πυρηνικής ενέργειας του Ιράν έχουν συζητηθεί σε προηγούμενους γύρους πυρηνικών συνομιλιών τους τελευταίους μήνες.
«Οι ΗΠΑ είναι πρόθυμες να ηγηθούν αυτών των συνομιλιών με το Ιράν. Και κάποιος θα πρέπει να πληρώσει για την κατασκευή πυρηνικού προγράμματος, αλλά δεν θα αναλάβουμε αυτή τη δέσμευση», εξήγησε ο αξιωματούχος της κυβέρνησης Τραμπ.
Η άρση των κυρώσεων
Επιπλέον, άλλα κίνητρα για το Ιράν περιλαμβάνουν τη δυνητική άρση ορισμένων κυρώσεων κατά της χώρας και τη δυνατότητα πρόσβασης της Τεχεράνης στα 6 δισ. δολάρια που βρίσκονται σήμερα σε ξένους τραπεζικούς λογαριασμούς, τα οποία δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει ελεύθερα.
Μια άλλη ιδέα που διατυπώθηκε την περασμένη εβδομάδα και εξετάζεται επί του παρόντος, είναι να πληρώσουν οι υποστηριζόμενοι από τις ΗΠΑ σύμμαχοι στον Κόλπο, για να αντικαταστήσουν την πυρηνική εγκατάσταση του Φορντό -την οποία χτύπησε η Ουάσιγκτον με βόμβες το περασμένο Σαββατοκύριακο- με το πρόγραμμα μη εμπλουτισμού. Προς το παρόν δεν είναι σαφές αν το Ιράν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την ίδια εγκατάσταση, ούτε το πόσο σοβαρή εξετάζεται η εν λόγω πρόταση.
Ο Γουίτκοφ μίλησε την Τετάρτη (25/6) στο CNBC και δήλωσε ότι οι ΗΠΑ επιδιώκουν μια «συνολική ειρηνευτική συμφωνία» και ένας αξιωματούχος της κυβέρνησης Τραμπ υπογράμμισε ότι όλες οι προτάσεις έχουν σχεδιαστεί για να σταματήσουν το Ιράν από το να αποκτήσει πυρηνικό όπλο.
Οι ΗΠΑ έχουν δηλώσει ότι το Ιράν μπορεί να έχει πυρηνικό πρόγραμμα για ειρηνικούς πολιτικούς σκοπούς, αλλά ότι δεν μπορεί να εμπλουτίσει το ουράνιο για το πρόγραμμα αυτό. Υπό αυτό το πρίσμα, η Ουάσιγκτον πρότεινε στην Τεχεράνη να εισάγει το εμπλουτισμένο ουράνιο, παρομοιάζοντας την κατάσταση με τα όσα ισχύουν για τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
«Τώρα το ζήτημα και η συζήτηση με το Ιράν θα είναι πώς θα ξαναχτίσουμε ένα καλύτερο πολιτικό πυρηνικό πρόγραμμα για ε΄σας που δεν θα περιλαμβάνει εμπλουτισμένο ουράνιο;», διερωτήθηκε ο Γουίτκοφ.
Ο «αδιάφορος» Τραμπ και ο ρόλος του Κατάρ
Η κυβέρνηση Τραμπ μπορεί να έχει την ευκαιρία να παρουσιάσει μια πρόταση με όρους στους Ιρανούς. Ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωσε την Τετάρτη (25/6) ότι οι ΗΠΑ και το Ιράν θα κάτσουν στο τραπέζι την επόμενη εβδομάδα, αν και ο εκπρόσωπος του ιρανικού Υπουργείου Εξωτερικών τόνισε ότι δεν γνωρίζει κάτι τέτοιο. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι προς το παρόν δεν έχουν οριστεί ημερομηνίες.
Πάντως, σε αντίθεση με όσα λέει ο Γουίτκοφ περί διπλωματίας, ο Τραμπ υποβάθμισε τη σημασία μιας συμφωνίας για τα πυρηνικά, λέγοντας πως «εν είναι απαραίτητη». «Δεν με νοιάζει αν έχω συμφωνία ή όχι», ξεκαθάρισε.
Ο Αμερικανός πρόεδρος εμφανίστηκε αδιάφορος για τη σύναψη μιας νέας συμφωνίας, μετά την εκεχειρία Ισραήλ – Ιράν, πολλοί σύμβουλοί του πιστεύουν ότι η επιδίωξη μιας πιο μακροπρόθεσμης συμφωνίας θα διασφαλίσει τη μακροβιότητα της κατάπαυσης του πυρός.
Οι όροι που αναπτύχθηκαν στη μυστική συνάντηση του Γουίτκοφ, αποτέλεσαν αντικείμενο συνεχών συζητήσεων μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν, μέσω των περιφερειακών συνομιλητών -κυρίως του Κατάρ- τις τελευταίες ημέρες. Το Κατάρ διαδραμάτισε βασικό ρόλο στη μεσολάβηση για την εύθραυστη κατάπαυση του πυρός ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν, οπότε είναι έτοιμο να συνεργαστεί πολύ στενά με τις ΗΠΑ για να διασφαλίσει ότι οι συγκρούσεις μεταξύ τους δεν θα επαναληφθούν.
Οι ΗΠΑ ελπίζουν ότι θα υπάρξει συμφωνία
Υπάρχει ελπίδα στην κυβέρνηση Τραμπ ότι μετά τα γεγονότα των δύο τελευταίων εβδομάδων, το Ιράν είναι πιο πιθανό να συμμορφωθεί με τους όρους των ΗΠΑ και να σταματήσει τις προσπάθειες που θα μπορούσαν να φέρουν τη χώρα πιο κοντά στη δημιουργία πυρηνικού όπλου.
Οι Ιρανοί εμπειρογνώμονες αναφέρουν το πιθανό σενάριο να αποφασίσει το καθεστώς ότι χρειάζεται ένα πυρηνικό όπλο. Νωρίτερα την τρέχουσα εβδομάδα, το ιρανικό κοινοβούλιο ενέκρινε νομοθεσία για τον τερματισμό της συνεργασίας με τον πυρηνικό παρατηρητή του ΟΗΕ, σηματοδοτώντας την επιθυμία του να αποκρύψει στο εξής το πυρηνικό του πρόγραμμα. Πριν από την επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν, Αμερικανοί και Ιρανοί είχαν πραγματοποιήσει πέντε γύρους διαπραγματεύσεων για να προσπαθήσουν να καταλήξουν σε ένα πλαίσιο για μια νέα πυρηνική συμφωνία.
Οι ΗΠΑ είχαν υποβάλει μια πρόταση στην Τεχεράνη και η Ισλαμική Δημοκρατία αναμενόταν να απαντήσει κατά τη διάρκεια ενός προγραμματισμένου έκτου γύρου συνομιλιών που θα γινόταν στο Ομάν. Τελικώς, οι συζητήσεις ματαιώθηκαν μετά την επίθεση του Ισραήλ.
Το Σάββατο (21/6), λίγο πριν γίνουν τα αμερικανικά πλήγματα σε τρεις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, η κυβέρνηση Τραμπ επικοινώνησε με την Τεχεράνη, στέλνοντας ένα διπλό μήνυμα: Τα επικείμενα αμερικανικά πλήγματα θα είναι περιορισμένα και οι ώρα για μια διπλωματική συμφωνία σαφείς και απλοί. Αυτό πρακτικά σήμαινε το μη εμπλουτισμό ουρανίου.
Ο Τραμπ ήταν επιφυλακτικός σχετικά με τις προοπτικές συμφωνίας, λέγοντας στους δημοσιογράφους μετά την ανακοίνωση των συνομιλιών πως «μπορεί να υπογράψουμε, δεν ξέρω». Μάλιστα, πρόσθεσε ότι η κυβέρνησή του θα ζητήσει τον ίδιο τύπο δεσμεύσεων που επιδίωξε στις διαπραγματεύσεις με το Ιράν, πριν από την τελευταία πολεμική σύγκρουση με το Ισραήλ. «Το μόνο που θα ζητούσαμε είναι αυτό που ζητούσαμε και πριν. Όχι πυρηνικά», τόνισε ο Αμερικανός πρόεδρος.
Ο Μάρκο Ρούμπιο, εξήγησε ότι οποιαδήποτε συμφωνία θα εξαρτηθεί από την προθυμία του Ιράν να διαπραγματευτεί απευθείας με τις ΗΠΑ και όχι μέσω τρίτων. «Θα μας άρεσε να έχουμε ειρηνικές σχέσεις με οποιαδήποτε χώρα στον κόσμο. Και έτσι προφανώς αυτό θα εξαρτηθεί από την προθυμία του Ιράν όχι μόνο να συμμετάσχει στην ειρήνη, αλλά και να διαπραγματευτεί απευθείας με τις ΗΠΑ, όχι μέσω μιας διαδικασίας τρίτης ή τέταρτης χώρας», σημείωσε ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ.
Τέλος, την Τετάρτη (25/6) ο Γουίτκοφ υποστήριξε ότι υπάρχουν ενδείξεις για επίτευξη συμφωνίας. «Έχουμε συνομιλίες με τους Ιρανούς. Υπάρχουν πολλαπλοί συνομιλητές που μας προσεγγίζουν. Νομίζω ότι είναι έτοιμοι», δήλωσε στο CNBC.
