Έχει χαρακτηριστεί ως η μεγαλύτερη πυρηνική απειλή για την παγκόσμια ασφάλεια μετά την κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962: Καθώς ο Βλαντιμίρ Πούτιν προσπαθεί να διασώσει τον πόλεμο του στην Ουκρανία, ο Ρώσος πρόεδρος έχει εντείνει τις απειλές του για χρήση πυρηνικών όπλων, εκτιμούν σε εκτενή τους ανάλυση οι Financial Times, με φόντο τις πυρηνικές απειλές της Μόσχας.
Όλα τα διαθέσιμα μέσα
Την περασμένη εβδομάδα δήλωσε ότι θα χρησιμοποιήσει «όλα τα διαθέσιμα μέσα» για να διατηρήσει τη Ρωσία ασφαλή, αφού ανακήρυξε μονομερώς τέσσερις ανατολικές ουκρανικές επαρχίες τμήμα της Ρωσίας. Οι ΗΠΑ είχαν «δημιουργήσει ένα προηγούμενο» όταν έριξαν δύο ατομικές βόμβες στην Ιαπωνία το 1945, πρόσθεσε, ο Πούτιν.
Το Σαββατοκύριακο ο Τσετσένος ηγέτης και πιστός στον Πούτιν Ραμζάν Καντίροφ πρότεινε στον Ρώσο πρόεδρο να εξετάσει το ενδεχόμενο χρήσης «πυρηνικών όπλων χαμηλής ισχύος» στην Ουκρανία. Αλλά η πρόταση απορρίφθηκε από το Κρεμλίνο τη Δευτέρα. Ο εκπρόσωπος του Πούτιν Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε ότι δεν υπάρχουν «άλλες σκέψεις» εκτός από τη χρήση πυρηνικών όπλων σύμφωνα με το στρατιωτικό δόγμα της Ρωσίας, το οποίο επιτρέπει την ανάπτυξή τους εάν η Ρωσία χτυπηθεί πρώτη ή εάν κινδυνεύει η ίδια η ύπαρξη του κράτους.
Δυτικοί αξιωματούχοι και στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες πιστεύουν ότι ο κίνδυνος να αναπτύξει ο Πούτιν πυρηνικά όπλα είναι χαμηλός. Αλλά καθώς οι ρωσικές δυνάμεις υφίστανται στρατιωτικές αποτυχίες στη νοτιοανατολική Ουκρανία, αναγνωρίζουν επίσης ότι ο κίνδυνος αυξάνεται, εκτιμούν οι FT.
«Τακτικά» έναντι «στρατηγικών» πυρηνικών όπλων
Η κρίση των πυραύλων της Κούβας αφορούσε τα «στρατηγικά» πυρηνικά όπλα, τα οποία είναι αρκετά ισχυρά για να εξαφανίσουν ολόκληρες πόλεις χιλιάδες μίλια μακριά από οποιοδήποτε πεδίο μάχης. Το ζήτημα στην Ουκρανία αντίθετα περιστρέφεται γύρω από μικρότερα, τα λεγόμενα τακτικά πυρηνικά όπλα.
Αυτές οι μικρότερες πυρηνικές κεφαλές προορίζονται για χρήση στο πεδίο της μάχης και είναι σχεδιασμένες να καταστρέφουν στόχους σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Ακόμη και έτσι, πολλές από τις πυρηνικές κεφαλές είναι ισχυρότερες από την ατομική βόμβα που έριξαν οι ΗΠΑ στη Χιροσίμα, η οποία είχε εκρηκτική ισχύ που ισοδυναμεί με περίπου 20 κιλοτόνους δυναμίτη, αναφέρουν οι FT.
«Οι λεγόμενοι τακτικοί πυρηνικοί πύραυλοι για χρήση στο πεδίο της μάχης έχουν απόδοση γενικά μεταξύ ενός και 50 κιλοτόνων [δυναμίτη]… καταστροφικοί σε περιοχές συνήθως δύο τετραγωνικών μιλίων», δήλωσε τη Δευτέρα στο BBC ο στρατηγός Sir Richard Barrons, πρώην επικεφαλής της διοίκησης των κοινών δυνάμεων του Ηνωμένου Βασιλείου.
Οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ διατηρούσαν κάποτε τεράστια αποθέματα, αλλά μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου οι ΗΠΑ εγκατέλειψαν όλα εκτός από 230 από αυτά, πιστεύοντας ότι «τα όλο και πιο αποτελεσματικά συμβατικά όπλα θα μπορούσαν να κάνουν καλύτερα τη δουλειά», σύμφωνα με μια ανάλυση του 1989 που δημοσιεύθηκε από το Bulletin of the Atomic Scientists.
Η Ρωσία διατήρησε περίπου 2.000 τακτικές πυρηνικές κεφαλές. Μπορούν να τοποθετηθούν σε διάφορα συστήματα που χρησιμοποιούνται για την εκτόξευση συμβατικών εκρηκτικών, όπως οι πύραυλοι cruise Kalibr ή οι βαλλιστικοί πύραυλοι Iskander, και μπορούν να εκτοξευθούν από την ξηρά ή τη θάλασσα.
Πώς θα μπορούσαν να αναπτυχθούν αυτά τα όπλα;
Οι ειδικοί βλέπουν τρεις τρόπους με τους οποίους η Ρωσία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα τακτικά πυρηνικά όπλα:
- Ο πρώτος είναι επιδεικτικός – μια πυρηνική βολή που δεν σκοτώνει κανέναν. Θα μπορούσε να είναι μια υπόγεια έκρηξη, πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα, ίσως κάπου ψηλά στον ουρανό πάνω από την Ουκρανία ή σε μια ακατοίκητη περιοχή όπως το Φιδονήσι. Ο ηλεκτρομαγνητικός παλμός [EMP] της έκρηξης θα τηγάνιζε τον απροστάτευτο ηλεκτρονικό εξοπλισμό και η ραδιενεργός σκόνη, ενώ αρχικά θα ήταν μεγάλη, θα μειωνόταν σε περίπου 1% της αρχικής ραδιενεργού έκρηξης σε 48 ώρες.
Το μεγαλύτερο μέρος της ραδιενεργού σκόνης που αναρροφάται σε ένα ανερχόμενο σύννεφο από την έκρηξη θα καθιζάνει πίσω στη γη σε κοντινή απόσταση μέσα σε 24 ώρες από το χτύπημα και θα μπορούσε να αποτελέσει ακραίο βιολογικό κίνδυνο. Άλλα σωματίδια θα μπορούσαν να διασκορπιστούν από τους επικρατούντες ανέμους και να εγκατασταθούν σε πολύ χαμηλότερες συγκεντρώσεις σε μεγάλα τμήματα του πλανήτη. Ακόμη και μια επιδεικτική επίθεση θα ξεκινούσε τη «σκάλα κλιμάκωσης» και θα αύξανε την προοπτική μιας ρωσικής επίθεσης σε μια μεγάλη πόλη. Πιθανότατα θα προκαλούσε παγκόσμιες αντιδράσεις χωρίς στρατιωτικό όφελος, καθιστώντας τους Ρώσους «περισσότερο παρία στον κόσμο από ό,τι ήταν ποτέ», όπως δήλωσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν σε συνέντευξή του στις 16 Σεπτεμβρίου.
Το αποτέλεσμα της επίδειξης μπορεί επίσης να είναι ασαφές, καθώς θα έδειχνε ότι η Ρωσία είναι έτοιμη να σπάσει το ταμπού για τα πυρηνικά όπλα, αλλά ότι παραμένει επιφυλακτική ως προς την πλήρη χρήση της εκρηκτικής τους ισχύος. Αυτός, σύμφωνα με τον Sir Lawrence Freedman, ομότιμο καθηγητή πολεμικών σπουδών στο King’s College του Λονδίνου, είναι ένας λόγος για τον οποίο οι ΗΠΑ απέρριψαν την επιλογή της επίδειξης το 1945 πριν ρίξουν πυρηνική βόμβα στη Χιροσίμα. - Η δεύτερη πιθανότητα είναι ένα χτύπημα σε έναν ουκρανικό στρατιωτικό στόχο ή ένα βασικό κομμάτι υποδομής – για παράδειγμα, ένα πυραυλικό χτύπημα στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια. Το πόσο χρήσιμο θα ήταν αυτό είναι επίσης ανοιχτό προς αμφισβήτηση.
Οι στρατιωτικές δυνάμεις της Ουκρανίας είναι εξαιρετικά διασκορπισμένες και μελέτες του αμερικανικού στρατού έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι μια πολεμική κεφαλή ενός κιλοτόνου πρέπει να πυροδοτηθεί σε απόσταση 90 μέτρων από ένα άρμα για να προκαλέσει σοβαρή ζημιά. Ορισμένοι εμπειρογνώμονες λένε ότι δεν θα είχε νόημα για τη Ρωσία να πλήξει στόχους στο πεδίο της μάχης σε επαρχίες που τώρα θεωρεί δικές της. Ο ανεπαρκώς κινητοποιημένος και άσχημα εξοπλισμένος στρατός της Ρωσίας θα ήταν επίσης εκτεθειμένος στο ραδιενεργό νέφος. - Η τρίτη και πιο επίφοβη κίνηση θα ήταν ένα χτύπημα σε ένα κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ – όπως πρότεινε ο Dmitri Trenin, πρώην επικεφαλής του Carnegie Moscow Center, μιας ρωσικής δεξαμενής σκέψης. Σε συνέντευξή του στην κρατική τηλεόραση την περασμένη εβδομάδα, ο Trenin δήλωσε ότι η Ρωσία πρέπει να δείξει ότι εννοεί σοβαρά ένα πυρηνικό χτύπημα των ΗΠΑ για να είναι αποτελεσματική η αποτροπή της. Πρόσθεσε ότι η Δύση έκανε επίσης λάθος να υποθέσει ότι ο Πούτιν θα απαντούσε σε ήττες στο πεδίο της μάχης με τη χρήση πυρηνικών όπλων μόνο εναντίον της Ουκρανίας.
«Είναι απολύτως πιθανό το χτύπημα να μην χτυπήσει το θέατρο της μάχης, αλλά κάπου σε κάποια απόσταση», δήλωσε ο Trenin. Το πώς θα αντιδρούσε η Δύση σε μια επίθεση κατά του ΝΑΤΟ είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Θα ενεργοποιούνταν το άρθρο V που θα επικαλούνταν μια συλλογική αμυντική απάντηση από άλλα μέλη του ΝΑΤΟ. Η Μόσχα θα διακινδύνευε ένα καταστροφικό πυρηνικό αντίποινα από τις ΗΠΑ.
Τον περασμένο μήνα ο Τζέικ Σάλιβαν, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Μπάιντεν, δήλωσε ότι οποιαδήποτε ρωσική πυρηνική χρήση θα είχε «καταστροφικές συνέπειες», χωρίς να διευκρινίσει ποιες θα μπορούσαν να είναι αυτές οι συνέπειες. Ξεκαθάρισε επίσης ότι οι ΗΠΑ είχαν «διευκρινίσει» σε ιδιωτικές συζητήσεις με τη Μόσχα πώς θα αντιδρούσε η Δύση. Την Κυριακή ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ προειδοποίησε για «σοβαρές συνέπειες για τη Ρωσία».
Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει μια συμβατική στρατιωτική επίθεση που θα καταστρέψει τον ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας, όπως πρότεινε την Κυριακή ο συνταξιούχος διευθυντής της CIA και στρατηγός του στρατού Ντέιβιντ Πετρέους. Αλλά οι δυτικοί αξιωματούχοι παρέμειναν σε γενικές γραμμές ασαφείς στις απειλές τους για αντίποινα ακόμη και αν ο Πούτιν στοχεύσει την Ουκρανία, ένα μη μέλος του ΝΑΤΟ, καθώς η αποτροπή στηρίζεται στην ασάφεια.
